Drie maanden zat ik in Rusland. Samen met twee Nijmeegse studiegenoten, als eerste deelnemers aan een uitwisselingsproject. We kwamen in een compleet andere wereld. We leerden Russisch, omgaan met rangen en standen, vis eten als ontbijt, loslaten van strakke planningen en alles over de Russische cultuur, van iconen tot paleizen, van ijsvissen tot Russische volksmuziek. We kregen diep respect voor de Russische studenten en families die we leerden kennen. Voor de manier waarop zij zich staande hielden. Met meerdere banen en wonend met hele families in kleine flats. Met alle onzekerheden over de toekomst die door het ineenstorten van het communistisch regime erg ging veranderen.
Deze herinneringen doen me denken aan een fragment uit een televisieprogramma met Floortje Dessing. Na een indrukkende reis naar Afghanistan ziet ze weer eens heel indringend hoe onwaarschijnlijk oneerlijk het verdeeld is in de wereld. Hoe mensen simpelweg de pech hebben gehad dat ze daar geboren zijn. Na mijn verblijf in Rusland werd het mij ook duidelijk. Tot op de dag van vandaag besef ik mij dat ik echt geluk heb gehad.
Zo’n eenvoudig, maar vlijmscherp inzicht heb je soms nodig. Om anders te kijken en bewust te leven.
Bij het lezen van teksten moet zo’n inzicht niet nodig zijn. Teksten moeten begrijpelijk zijn. Ongeacht je opleidingsniveau, je werk of ervaring, je afkomst, je woonplaats.
Wat is de praktijk? Overheden en bedrijven schrijven vaak niet begrijpelijk.
Het merendeel van deze organisaties schrijft hun teksten op een niveau voor hoger opgeleiden. Terwijl ongeveer 60% van onze bevolking die taal niet goed begrijpt. Dat begrijp ik dan weer niet. Als je als pensioenverzekeraar of gemeente een brief stuurt, wil je toch dat je lezers begrijpen wat je ze wil vertellen, waar ze over na moet denken, wat ze moeten doen?
Hoger opgeleid zijn is prettig, maar soms ook lastig
Toen ik aan de universiteit ging studeren keken sommige vrienden en kennissen uit mijn oude woonplaats ineens tegen mij op. Lastig vond ik dat. Ze begrepen ook niet goed wat ik studeerde. Dat was niet zo vreemd. Gezondheidswetenschappen, wat kun je je daar nou bij voorstellen? En wat ik daarna dan met deze studie ging doen? Ik vertelde dat ik als onderzoeker kon gaan werken of als adviseur, in de gezondheidszorg, bij een overheid of een adviesbureau. ‘’Oh ja. Hmm. Poeh. Succes.’’ Met dat soort reacties vroeg ik het me af, spraken we nog wel in dezelfde taal?
Begrijpelijke taal is duidelijk en prettig leesbaar
Begrijpelijk taal is eenvoudig Nederlands dat door een breed publiek, ook door hoger opgeleiden, prettig te lezen is. Begrijpelijk taal is concreet en nauwkeurig. Geen vage zinnen, abstracte uitspraken die je op meerdere manieren kunt opvatten, geen ambtelijke taal. Maar korte zinnen, veelgebruikte en concrete woorden, actieve taal, eenduidige woorden. En wat het allermooiste is, echt alle teksten zijn begrijpelijk te schrijven. Bureau Taal heeft zelfs de Grondwet in eenvoudig Nederlands herschreven.
Mijn eigen algemene voorwaarden moet ik nog vastleggen. Ik ga er natuurlijk voor om ze op te schrijven in begrijpelijke taal.
Hoe schrijf je begrijpelijk? Vijf manieren die je in elke tekst kunt gebruiken.
1. Maak korte zinnen met één boodschap per zin. En zorg daarbij voor samenhang tussen de zinnen met verbindingswoorden als daarom, omdat, toen. Bijvoorbeeld: de vorige twee zinnen, verbonden door en en daarbij.
2. Maak actieve zinnen. Schrijf op wie wat doet of moet doen. Dat is concreet en duidelijk. Bijvoorbeeld: u stuurt het formulier binnen 10 dagen ondertekend aan ons terug. En niet: het formulier dient binnen 10 dagen ondertekend terug te worden gestuurd.
3. Gebruik geen formele taal, maar schrijf persoonlijk. Dat begrijp je sneller en leest prettiger. Bijvoorbeeld: onze vorige brief in plaats van ons voorgaande schrijven, wilt u zich alstublieft aanmelden in plaats van gelieve u aan te melden.
4. Gebruik alleen veelvoorkomende, eenvoudige woorden, geen vaktaal. Bijvoorbeeld: betalen in plaats van financieren. Opleiding in plaats van scholingstraject.
5. Zorg voor korte stukken tekst die snel te lezen zijn. Plaats daarvoor tussenkopjes boven de teksten die aangeven waar het over gaat of welke vraag je in de tekst beantwoordt. Zoals ik bijvoorbeeld deed in deze blog.